Akkerbouwer Wynand Vogels uit Schinnen is pionier op het gebied van nieuwe graansoorten. Nadat hij in Nederland twintig jaar geleden een van de eersten was die spelt ging telen, begon hij in 2018 een experiment met tritordeum.

Dat graan was eind jaren zeventig ontwikkeld door Spaanse wetenschappers van het Instituut voor Duurzame Landbouw (IAS) in Córdoba uit een kruising tussen harde tarwe en wilde Chileense gerst (Hordeum chilense). Tritordeum is sinds 2013 op de markt. Het is geschikt voor een droog en warm klimaat, groeit goed op een arme bodem en is bestand tegen veel schimmels en ziekten.

Kollenberger Spelt

Vogels begon met zijn proeven in overleg met collega’s van telersvereniging Kollenberger Spelt, onder wie ketenregisseur Wiro Nillesen en ambachtelijk bakker Frank van Eerd van de Bisschopsmolen in Maastricht en oprichter van GrainLabs, kenniscentrum over granen.

Van Eerd ging te rade bij Fred Brouns, emeritus hoogleraar Innovatie in Gezonde Voeding aan Maastricht University, die op de proppen kwam met tritordeum.

Wielerploeg

Van Eerd: ‘Via mijn broer, die tijdens een trainingskamp met de wielerploeg van Jumbo-Visma in Spanje was, heb ik het graan naar Nederland gehaald en er brood mee gebakken.’

Nillesen heeft vervolgens meer tritordeum uit Spanje laten komen, waarmee ook andere bakkers hebben geëxperimenteerd. Dat leidde tot goudgeel, luchtig brood, dat lichter verteerbaar zou zijn dan tarwebrood. Volgens Nillesen komt dat doordat tritordeum een hoger eiwitpercentage heeft dan tarwe en, naast meer onverzadigde vetzuren en antioxidanten, bijna de helft minder onverteerbare gluten bevat.

Sportwereld

Bij het op de markt brengen van spelt had Van Eerd al gemerkt dat in de sportwereld steeds meer aandacht is voor voeding en de samenstelling van bijvoorbeeld brood en pasta. ‘Bij wielrenners zie je bijvoorbeeld dat zij behoefte hebben aan voeding op maat en daarin kan tritordeum een rol spelen.’

In 2018 zaaide Vogels 3 hectare tritordeum in om alvast in te spelen op het steeds warmere en drogere klimaat in Zuid-Limburg en om de CO2-footprint door het transport vanuit Spanje terug te dringen. In augustus 2019 heeft hij het graan geoogst, maar de teelt heeft wat hem betreft vooral veel vragen opgeroepen.

Tweede opkomst

De opbrengst was lager dan de akkerbouwer had verwacht, wat te maken kan hebben met teelttechnische zaken zoals zaaidichtheid, oogstmoment, bemesting en de fusariumgevoeligheid van het nieuwe gewas. Daarnaast was hij verrast doordat de tritordeum na het oogsten opnieuw opkwam en uitliep. Het inzetten van de tweede opkomst als groenbemester of als grondstof voor eiwitrijke veevoeding kan het resultaat mogelijk positief beïnvloeden.

Projectleider Patrick Lemmens van adviesbureau Arvalis in Roermond ziet ook mogelijkheden voor de doorontwikkeling van de tritordeumteelt. In zijn ogen vallen koppelingen te maken met kringlooplandbouw vanwege de tweede snit, met gezondheidsaspecten vanwege de geringere hoeveelheid gluten en met de toenemende vraag naar regionale producten.

Klimaatverandering

De droogteresistentie kan eveneens een belangrijke rol spelen vanwege de klimaatverandering in Noordwest-Europa.

Van de tritordeumoogst van Vogels heeft Van Eerd dankzij zijn vakmanschap een vloerdesembrood kunnen bakken dat goed te eten was. Hij beaamt dat het nog wel nodig is om een en ander bij te schaven aan de teelt, maar dat is volgens hem onderdeel van het leerproces.

Veel potentie

Tritordeum heeft volgens de bakker veel potentie omdat Zuid-Limburg klimatologisch een ander teeltgebied is dan de rest van Nederland en eerder de gevolgen van de toenemende droogte ondervindt. Het nieuwe graan kan zowel de regio als de natuur versterken, denkt hij.

Het gezondheidsaspect speelt wat Van Eerd betreft een minder belangrijke rol. Hij levert wel brood aan de wielerploegen van Team Jumbo-Visma en Team Sunweb, maar naar zijn idee gaat het daarbij meer om het op een slimme manier spelen met graan, desems en zout dan om het gebruikte graan.

Limburgse consument

De bakker richt zich daarom vooral op de Limburgse consument. ‘Zij willen eten uit de streek en weten wie het graan voor hun brood heeft geteeld. Door lokaal te produceren kunnen we ook de CO2-uitstoot verminderen.’

Omdat de vraag naar tritordeum in Nederland groeit, gaat Vogels in 2020 de uitdaging met het nieuwe graan opnieuw aan. Samen met zijn collega Huub Diederen uit Geleen gaat hij opnieuw 4 hectare tritordeum inzaaien en hoopt met gerichte ontwikkeling en experimenten antwoord te krijgen op zijn vragen.

Vallen en opstaan

Vogels: ‘Het telen van een nieuw gewas gaat altijd gepaard met vallen en opstaan, maar ik blijf positief over de kansen die tritordeum kan bieden.’